Tiệt trùng, khử trùng

diệt trùng, sát trùng

Năm 1970, Pasteur dùng sức hot để ngăn chặn giai đoạn lên men lại rươu bia. Đến cuối thế kỷ XIX, nhờ tiêu dùng các cách thức vật lý và hóa học, những phương tiện phẩu thuật, bông băng và chỉ khâu đã được khiến không mang “ vi trùng”; một số thuốc cũng khiến cho khử trùng để tiêm. Nhờ đó khiến cho giảm những nhiễm trùng sau mổ và tạo ra những vùng thân thể ko mang vi khuẩn, cần cho chẩn đoán và điều trị. Tiêu biểu là việc sử dụng clorua vôi để rửa tay khi đỡ đẻ năm 1847 của Semmelweis và năm 1867 của Lister tiêu dùng phenol làm cho chất sát khuẩn trong ngoại khoa cho da, công cụ và không khí.

một. Khử trùng

một.1. Khái niệm

diệt trùng (sterilization) là tiêu diệt đông đảo các vi sinh vật (kể cả nha bào) và bất hoạt virus hoặc tách bỏ chúng hoàn toàn ra khỏi vật cần khử trùng.

số đông những nguyên liệu đưa vào trong thân thể người bệnh đều phải đảm bảo là đã được khử trùng, thí dụ như bơm tiêm, thuốc tiêm, chỉ khâu vết mổ, catheter, dịch chuyền, mảnh ghép.

một.2. Biện pháp công nghệ

Để xoá sổ rất nhiều vi sinh vật thì khó khăn nhất là tiêu diệt được nha bào.

biện pháp được vận dụng đa dạng nhất để tiệt trùng là tiêu dùng nhiệt độ, những tia bức xạ giàu năng lượng và ethylenoxid. Phần đông những biện pháp đều phải đảm bảo hoạt tính xoá sổ vi sinh vật ở cả bên trong lẫn bên ngoài vật cần diệt trùng.

1.2.1 Khí nóng khô

ko khí được sấy nóng để khử trùng, bằng cách sử dụng tủ sấy (sterilizer, drying oven) duy trì ở nhiệt độ 170- 180oC trong 1 giờ. Mọi vi sinh vật, kể cả nha bào đều bị xoá sổ vì những thành phần hữu cơ bị hủy hoại; song bông và giấy sẽ bị chuyển màu nâu.

không khí là môi trường dẫn nhiệt kém nên nếu xếp phương tiện đầy, chặt hoặc quá phổ thông và tủ sấy không mang bộ phận tạo luồng khí di chuyển (quay vòng) thì ở khoảng giữa không đạt được nhiệt độ như buộc phải, cho nên cần duy trì nhiệt độ cao hơn và thời gian lâu hơn.

xoành xoạch phải rà soát chất lượng sát trùng bằng các chỉ điểm riêng biệt, thường xuyên bằng chỉ điểm hóa học và định kỳ bằng chỉ định sinh học.

Khí hot khô thường được vận dụng để khử trùng các vật tiêu dùng chịu nhiệt như kim khí, đồ gốm, thủy tinh.

một.2.2 hơi nước ở áp suất cao

sát trùng bằng cách thức sử dụng lò hấp (autoclave). Tác dụng diệt vi sinh vật là nhờ tương đối nước căng và bão hòa ở nhiệt độ trên 100oC; nhờ khá nước mà tác dụng diệt vi sinh vật nâng cao lên (căng: khá nước ở áp suất cao tương ứng có nhiệt độ đạt được; bão hòa: pha khá cân bằng mang pha lỏng của nước).

thường nhật để vô trùng các vật dụng nhiễm vi sinh vật cần phải duy trì ở 120oC (1,0 at )trong 30 phút; ví như 134oC chỉ cần 15 phút.

rà soát độ vô trùng thường xuyên bằng chỉ điểm hóa học và định kỳ bằng chỉ điểm sinh vật học chuyên biệt (nha bào của 1 chủng vi khuẩn). Sát trùng bằng lò hấp thường được ứng dụng cho những phương tiện kim loại, đồ vải, cao su, một số chất dẻo và dung dịch lỏng.

Vận hành lò hấp là làm việc có đồ vật tạo áp auất cao nên phải nghiêm chỉnh chấp hành quy định bảo đảm an toàn cần lao.

một.2.3 Tia gama

Bức xạ ion hóa giàu năng lượng mang thể giết mổ chết vi sinh vật. Tia gama được ứng dụng để diệt trùng chỉ katgút và các phương tiện nhạy cảm với ethylenoxid hay nhiệt độ như catheter và các mảnh ghép. Bên cạnh đó còn sử dụng để khử trùng các phương tiện và bông băng trong những túi đóng sẵn.

1.2.4 Ethylenoxid và formaldehyd

Ethylenoxid là một chất độc, gây dị ứng, kích thích niêm mạc mạnh và dễ cháy, tuy nhiên nó còn là chất gây ung thư. Vì vậy, khi tiêu dùng phải hết sức thận trọng và phòng ngừa nổ.

1.2.5 Lọc vô trùng (Sterile filtration)

các chất khí và lỏng phải lọc tiệt trùng nếu như chẳng thể tiêu dùng nhiệt độ được, tỉ dụ như văcxin, sản phẩm huyết thanh, những dung dịch mẫn cảm nhệt độ, ko khí và những chất khác; trong 1 chừng mực nhất quyết, cả nước uống.

So mang những biện pháp vật lý để diệt trùng thì lọc tiệt trùng có phổ biến nhân tố không vững chắc, nên chỉ dùng cho không khí hoặc các sản phẩm sinh vật học chẳng thể áp dụng được các giải pháp vô trùng khác.




2. Vô trùng

hai.1. Định nghĩa

sát trùng (disinfection) là làm cho vật được vô trùng ko còn khả năng gây nhiễm trùng (chỉ tiêu diệt mầm bệnh mà chẳng phải đông đảo vi sinh vật).

vô trùng phải đạt đề xuất bất hoạt ko phục hồi lại (irreversible inactivating) những mầm bệnh; do vậy tác dụng chế khuẩn (bacteriostatic, tỉ dụ kháng sinh) không liên quan yêu cầu này.

diệt trùng mang vai tò quan trọng lúc những tác nhân gây bệnh sở hữu thể tồn tại ở phổ biến nơi mà việc sát trùng vì đa dạng lý do kinh tế và thực tiễn không thể áp dụng phổ thông được.

với cả 2 giải pháp vật lý và hóa học để khử trùng. Nhiều loại chất hóa học được dùng và thường được pha thành những dung dịch lỏng làm vhất sát khuẩn (disinfection). Các hóa chất diệt vi sinh vật trên da và niêm mạc nhầy còn gọi là chất chống nhiễm trùng (antiseptic).

2.2. Biện pháp vât lý

hai.2.1. Khá nước hot

Luồng khá nước hot 80-100oC thường được tiêu dùng nhất vì nó làm thịt chết được những tế bào sinh trưởng ở trạng thái tự do trong vài phút.

Áp dụng:

- tiệt trùng áo xống, chăn màn, những phương tiện đã tiêu dùng của người bệnh.

- Pasteur hóa sữa 72oC/15 giây hoặc Pasteur hóa đồ uống khác 62oC/30 phút.

Tham khảo về máy phun thuốc khử trùng mini




2.2.2. Tia cực tím (Ultraviolet- UV)

Sóng điện từ sở hữu bước sóng 13,6- 400 nm (gọi là tia cực tím – UV), mhất là 257 nm, với tác dụng sát trùng. Liều tiêu dùng 100- 500 W sec/cmhai diệt được 90% đầy đủ các loài vi khuẩn, nhưng không diệt được nha bào và bào tử nấm.

Tác dụng của tia cực tím dựa trên cơ chế: cấu trúc của những phân tử của vi sinh vật như acid nucleic bị biến đổi lúc hấp thụ bức xạ này, dẫn đến đột biến làm cho hỏng chất liệu di truyền và chết.

Tia UV chỉ sử dụng để khử trùng không khí hay nước sạch; nó có thể gây viêm kết mạc và giác mạc. Những bóng đền UV chỉ sở hữu tuổi thọ 1- 2 năm. Cường độ chiếu xạ (Wsec/cmhai) cần được theo dõi để kiểm tra hiệu lực và ngăn ngừa ảnh hưởng tới con người.

Trong đời sống hằng ngày, việc phơi nắng những dụng cụ (như chăn, màn) là 1 bí quyết dùng tia UV trong ánh sáng mặt trời. Các phòng ở của người bệnh nên với đa dạng ánh sáng đột nhiên, nhất là người bênh lao.

hai.3. Biện pháp hóa học

hai.3.1. Cồn

Thường được sử dụng là dung dịch ethanol 80%, isopropanol 70% và n-propanol 60%. Những dung dịch đặc hơn do hút nước trong tế bào ra mạnh nên hiệu quả kém hơn. Cồn với tác dụng làm cho biến tính protein và phá hủy cấu trúc màng tế bào. Cồn ko diệt được nha bào. Tác dụng diệt virus với phổ biến ý kiến khác nhau.

Áp dụng: tiệt trùng da, nhất là khử trùng bàn tay trong phẩu thuật và vệ sinh phòng bệnh. Thế mạnh là thời gian tác dụng ngắn, với khả năng thấm vào da kể cả lỗ chân lông và tuyến mồ hôi, nhưng nhược điểm là dễ bay hơi và dễ cháy.

Tham khảo thêm về máy phun khử khuẩn nano bạc



hai.3.2. Phenol và dẫn xuất của nó

Thường sử dụng dung dịch 0,5 – 4 %; ko diệt được nha bào và virus nhưng bền vững hơn so có những chất sát khuẩn khác. Phenol có tác dụng phá hủy màng sinh chất, bất hoạt enzym và biến tính protein. Phenol mang thể ăn da, niêm mạc và còn mang thể gây độc tâm thần.

Người ta tiêu dùng chỉ số phenol để Đánh giá tác dụng sát khuẩn của 1 hóa chất. Chỉ số phenol là tỷ số giữa nồng độ phenol thấp nhất và nồng độ chất sát khuẩn cộng có tác dụng như nhau lên 1 loài vi khuẩn trong một thời kì nhất định.

2.3.3. Lực lượng halogen

Tác dụng sát khuẩn do bức xúc oxy hóa và halogen hóa những chất hữu cơ. Phản ứng oxy hóa xảy ra nhanh và không quay trở lại được, còn halogen hóa thì chậm hơn và ko mạnh bằng; chúng khiến cho màng tế bào bị phá hủy và enzym của vi khuẩn bị bất hoạt. Những phản ứng này cũng xảy ra có phổ quát chất hữu cơ khác nhau, bởi vậy sẽ làm cho giảm hoạt tính sát khuẩn trong các dung dịch mang rộng rãi chất bẩn hữu cơ hay những chất oxy hóa và halogen hóa khác, nhất là amoniac. Halogen có phổ tác dụng rộng và thời kì tác dụng ngắn.

- Clo: được sử dụng đa dạng ở cả dạng khí thuần chất và dạng hợp chất hữu cơ hay vô cơ. Clo tiêu dùng để dùng để thanh khuẩn nước ăn (nồng độ 0,1 – 0,3 mg / l ), nước bể bơi (0,5 mg/l).

(HClO mang hoạt tính phóng thích oxy, nhưng ko giết được những vi khuẩn lao và virus đường ruột).

Chlorua vôi thường được tiêu dùng nhất để dùng nhất để tiệt trùng chất nôn, chất thải và dụng thô (pha 1/15 sở hữu lít nước) hoặc rắc nhà tiêu. Chloramin thuần khiết pha loãng 1% mang khả năng diệt trùng bàn tay trong 5 phút tác dụng; để sát trùng công cụ phải ngâm trong 20 phút. Sát trùng đồ vải và tẩy uế, sử dụng dung dịch 1,5- hai,5% trong thời gian 2- 12 giờ. Chloramin thô dược sử dụng để tẩy uế như chlorua vôi.

- Iốt: dung dịch Iốt và dung dịch cồn iốt (gồm 7% I, 3% KI, 90% cồn) được tiêu dùng phổ quát để diệt trùng da. Hiện nay những sản phẩm hài hòa của iốt với phân tử hữu cơ (iodophor) hoặc polymer (như polyvinylpyrrolidone) được sử dụng phổ biến để sát khuẩn da trước mổ. Những iodophor kích ứng da ít hơn iốt và không giữ màu trên da.

Nhược điểm của Halogen là bức xúc không đặc hiệu xảy ra rất nhanh mang phổ biến chất hữu cơ khác nhau và khí clo còn mang tinh độc, có thể với dị ứng có iốt.

2.3.4. Muối kim loại nặng

Hoạt tính kháng khuẩn theo thứ tự Hg, Ag, Cu, Zn. Các ion kim loại nặng sở hữu thể giận dữ với gốc sulfuahydryl (- SH) của protein và khiến bất hoạt chúng. Cốt yếu mang tác dụng chế khuẩn, không diệt được nha bào, virus và khả năng diệt những vi khuẩn kháng acid yếu. Trong y khoa, những hợp chất hữu cơ của Hg (ví dụ phenol – borat – thủy ngân) được sử dụng để diệt trùng vết thương, da và niêm mạc hoặc dùng trong lưu trữ sinh phẩm (vacxin, kháng huyết thanh); hợp chất hữu cơ của thủy ngân mang tác dụng ức chế vi khuẩn (bacteriostatic) nên hiệu quả điều trị rẻ. Nitrat bạc được pha chế làm cho dung dịch nhỏ mắt cho trẻ sơ sinh; bạc phối hợp với protein và phá hủy cấu trúc màng tế bào. Sufat kẽm hoặc kẽm/mỡ oxid kẽm thường được dùng để điều trị bệnh ngoài da do nhiễm vi khuẩn hoặc nấm.

2.3.5. Aldehyd

quan yếu nhất là formaldehyd. Dung dịch 0,5 – 5,0 phần trăm và khí 5 gam/cm3 thường được tiêu dùng và với tác dụng xoá sổ được cả vi khuẩn, nấm và virus; nếu như đủ thời kì và nhiệt độ cao còn diệt được cả nha bào.

Áp dụng: dung dịch nước để lau chùi sàn nhà và đồ dùng; khí dùng để khử trùng ko khí và máy móc lớn.

Formaldehyd kích thích da và niêm mạc, sở hữu thể dẫn đến dị ứng và nghi ngờ mang thể gây ung thư. Do làm tủa protein nên ko sử dụng để vô trùng chất thải. Để trung hòa formaldehyd, dùng amoniac, sulfit hoặc histidin.

2.3.6. Các chất oxy hóa (Hhai02, KMn04) và thuốc nhuộm (ví dụ xanh methylen, tím tinh thể): được pha thành dung dịch lỏng dùng khiến chất sát khuẩn; sở hữu tác dụng ức chế hoặc thịt chết (bacteriocid) vi khuẩn.

2.3.7. Acid và bazơ: acid và bazơ sở hữu tác dụng diệt khuẩn vì tính điện phân thành H+ và OH- mạnh.

Tóm lại, chất sát khuẩn là những chất hóa học khác nhau, phá hủy vi khuẩn nhanh chậm khác nhau, bằng cách ảnh hưởng trực tiếp lên đa số cấu trúc tế bào vi khuẩn, thông qua quá trình lý học hay lý hóa khiến cho vi khuẩn đổ vỡ ra hay bào tương ngưng tụ lại hoặc enzym bị bất hoạt. Nồng độ chất sát khuẩn được tiêu dùng rất sắp với liều độc cho thân thể con người, do vậy chỉ sử dụng thuốc sát khuẩn để điều trị tại chỗ.

hai.4. Các nhân tố tác động tác dụng của chất sát khuẩn

căn do những sơ sót tác động đến hiệu quả vô trùng gồm phổ biến nhân tố nhưng quan tọng nhất là:

- Nồng độ hóa chất

- thời gian tác dụng

không những thế, cần chú ý tới một số yếu tố khác là:

- Mật độ vi sinh vật tại nơi diệt trùng.

- Nhiệt độ (có liên quan đến thời gian sử dụng)

- Môi trường quanh đó có thể cản trở thuốc ngấm đến vi sinh vật hoặc khiến bất hoạt thuốc (ví dụ: vi khuẩn lao trong đờm)

- Khả năng đề kháng của vi sinh vật (ví dụ: virus sở hữu lớp vỏ lipit sẽ mẫn cảm sở hữu chất hòa tan như cồn, phenol hơn cả virus không mang vỏ).

bởi vậy, để phát huy hiệu quả của các chất sát khuẩn cần sử dụng đúng loại thuốc, đủ nồng độ và thời gian thiết yếu tùy theo từng mẫu công cụ hoặc vật cần khử trùng.