[Review] Lăng Minh Mạng – bảo tàng thơ

Các vua triều Nguyễn ai cũng giỏi văn thơ. Mỗi người đều có một cách “chơi thơ” rất riêng. Vua Tự Đức cho in thơ trên tiền vàng, in trên các loại đồ sứ như chén, ấm, vò …, thêu trên phên nứa, liễn.

Vua Thiệu Trị đã ghi dấu ấn thơ vào những bức tranh cao quý của mình… Còn vua Minh Mạng, vị vua dựng nên nước Đại Việt thịnh trị nhất thời Nguyễn, là một ông vua có tài làm thơ và thích “chơi” thơ! Ông đã làm một bài thơ đề tên là “Đế hệ” (Miên Hương Ứng Bửu Vinh … là câu đầu tiên của bài thơ tứ tuyệt Đế Hệ có tên từ vua Thiệu Trị (Miên Tông) đến Bảo Đại (Vĩnh Thụy), đến ngày 10. Những bài “Phiên hệ” để ghi tên từng Hoàng thành Huế, nhà vua còn cho khắc thơ trên kiến trúc kinh thành Huế và lăng tẩm của vua Minh Mạng lưu tại Viện Hán – Nôm gồm 36 quyển, khoảng 12.000 trang.




Một góc Minh Lâu trong lăng Minh Mạng.

Trong đó, Ngũ Thư có 73 quyển, được đóng thành 6 quyển, gồm 3.500 bài thơ chữ Hán. Hầu hết các bài thơ này được khắc dưới thời Minh Mạng và Thiệu Trị. Một ông vua thơ phú đã nuôi dưỡng một thế hệ thơ Việt Nam “thất thập cổ lai hy” thế kỷ XIX! 20 năm của triều đại Minh Mạng là đỉnh cao của thơ ca Việt Nam thế kỷ XIX với nhiều danh nhân như Nguyễn Du, Cao Bá Quát, Nguyễn Văn Siêu, Nguyễn Công Trứ và những bậc kỳ tài văn thơ như Nguyễn Phước Miên Tông. (Vua Thiệu Trị), Tùng Thiện Vương Miên Thẩm, Tuy Lý Vương Miên Trinh, Tường An, Quận Vương Miên Bửu và ba công chúa Trọng Khánh, Trực Khánh, Quý Khánh.

Một góc Minh Lâu trong lăng Minh Mạng.

Thơ văn của vua Minh Mạng được khắc ở điện Thái Hòa, lầu Ngọ Môn, đặc biệt là ở Hiếu Lăng (lăng Minh Mạng). Có thể nói, lăng Minh Mạng là bảo tàng thơ ca, bảo tàng tâm hồn nhà vua! Chất thơ được khắc sâu từng chữ trong từng dải hình tam giác, cổ tự trên bốn công trình kiến trúc chính của Hiếu Lăng: Bi Đình, Hiển Đức Môn, Sùng Ân Điện, Minh Lâu. Số lượng bài thơ ở Hiếu Lăng lên tới hơn 120 bài tứ tuyệt (ngũ ngôn và thất ngôn) được khắc từng câu vào 500 ô riêng. Trong hàng trăm năm, các nhà nghiên cứu đã thắc mắc khi đọc các câu thơ riêng biệt của Trung Quốc vì nó bí ẩn.

Nhà nghiên cứu văn hóa Huế Mai Khắc Ứng, qua thời gian dài nghiên cứu, đầu những năm 90 của thế kỷ XX, đã tìm ra mối liên hệ và cách sắp xếp các ô chữ thành thơ tứ tuyệt phù hợp với quy luật cấu trúc và ngôn ngữ thơ. Văn thơ khắc ở Lăng Minh Mạng ca ngợi cảnh sông núi đẹp đẽ tươi đẹp, đất nước thái bình, triều đình vững bền. Trong Hiếu Lăng có rất nhiều bài thơ về nông nghiệp, nông dân và đời sống kinh tế của nước Đại Việt xưa. Say mê và đồng điệu với đất nước, làng quê, nhà vua đã chấp thuận cho tạc vào lăng mộ những bài thơ này.

Làm thơ nhiều như vậy nhưng vua Minh Mạng không coi mình là nhà thơ: “Thơ ta làm để mua vui lúc rảnh rỗi…”. Ông cũng nói: “Vương quốc dựa trên con người, và những người ăn thức ăn là Thiên đường. Dù có hoàn cảnh, mây lành, chim phụng, kỳ lân sinh ra, không bằng Mùa là điềm tốt nhất! ”. Vì lẽ đó, thơ Minh Mạng rất gần gũi với đời sống và ý chí của người bình dân, nên Lăng vua như một bảo tàng thơ để mai sau người tứ phương tìm về!

Theo Ngô Minh

Nguồn: Cadn.com.vn