[Review] Cung Diên Thọ

Điện Diên Thọ gồm hơn 10 tòa xếp thành hình chữ nhật, rộng khoảng 100m, dài 150m, cao quá đầu người. Hiện nay, Điện Diên Thọ chỉ còn một số công trình: Cung Diên Thọ, Diên Thọ Ninh, thanh Trường Du, Phước Thọ am và lầu Tịnh Minh.



Điện Diên Thọ: là đơn vị kiến trúc lớn nhất trong toàn bộ Cung, được xây dựng sớm nhất trong Đại Nội, từ năm 1804. Cung Diên Thọ được đổi tên nhiều lần: Cung Trường Thọ, Cung Từ Thọ, Cung Gia Thọ, Cung Ninh Thọ. Tên Cung Diên Thọ được đặt từ thời Khải Định, hiện nay phía trong còn treo bức hoành phi sơn son thếp vàng đề ba chữ “Cung Diên Thọ”.

Tòa Cung Diên Thọ được xây dựng hình chữ nhật, rộng 27,5m, dài 34,7m, gồm bảy gian, hai chái, hai hiên trước và sau. Hệ thống khánh tiền được làm theo kiểu chồng rường, chạm khắc tỉ mỉ, trang nhã. Bốn gian hai bên được ngăn thành phòng kín để làm nơi ở của Hoàng Thái Hậu.



Điện Thọ Ninh: Nằm cách điện Diên Thọ rộng khoảng 20m, thường dùng cho các mẹ thứ của vua ở, điện Thọ Ninh chỉ bằng 1/2 cung Diên Thọ, kiến trúc đơn giản nhưng cao ráo, thoáng mát. Cung được nối với Cố Cung bằng hai dãy hành lang hai bên sân. Trước đây, Điện cũng có cấu trúc 7 gian hai chái, nhưng trong lần tu bổ năm 1930 chỉ còn ba gian hai chái.

Tả Trường Du: nằm ở phía đông của hai tòa nhà trên. Đây là ngôi đình giọt nước nằm trên hồ hình chữ nhật, dài 28m, rộng 20m, được xây dựng vào năm 1849. Tả Trường Du nằm ở bờ Bắc của hồ, quay mặt về hướng Nam. Tòa nhà bằng nửa diện tích mặt hồ, trước mặt là đình Lương Phong. Nền lát gạch hoa, vách gỗ, có nhiều cửa sổ. Nội thất chạm khắc tinh xảo. Trên nóc nhà, bầu rượu chất đống trên bờ nóc. Xung quanh nhà thủy tạ có lan can, phía trước có cầu nối với bờ nam của hồ. Hai bên hồ có hai hòn non bộ, trên đó có một cây cầu nhỏ và một cây cầu.



Am Phước Thọ: nằm đối xứng với Tả Trường Du bên kia Điện Diên Thọ và Diên Thọ Ninh. Am Phước Thọ hay còn gọi là Khuông Ninh Các. Đây vừa là một ngôi chùa Phật giáo vừa là một thánh địa.

Tòa nhà có ba gian, hai tầng, quay mặt về hướng Tây. Tầng dưới chỉ có một gian thờ ở giữa, hai bên làm nơi ở của các tỳ nữ. Sân lát gạch Bát Tràng xây bể cạn, phủ sơn, trồng cây cảnh. Sân sau có ban thờ các thánh thần.



Trên lầu, mặt tiền được bài trí đẹp đẽ, có đầy đủ cờ, đồ thờ, tượng, bài vị… với năm bàn thờ, gian giữa thờ Phật, hai bên thờ Quan Công và các vị thần khác. Hậu cung thượng điện còn có năm gian thờ: gian giữa, phía trên treo bức hoành phi chạm 3 chữ Hán: Phước Thọ Âm, phía dưới thờ và bài vị Thiên Y A Na Thánh Mẫu; hai bên là các bàn thờ thần của các đệ tử Mẫu; Tấm ván của Diên Phúc công chúa, Mỹ Tường công chúa và bà hoàng nữ Đệ Tam, là chị em ruột của vua Gia Long. Đặc biệt, ở đây còn thờ hai ông Tổ nghề hát. Đây là một chi tiết thú vị và khác biệt so với các di tích thờ tự khác mà các vua Nguyễn đã xây dựng trong và ngoài Hoàng Thành Huế.

Lầu Tịnh Minh: Được xây dựng vào năm 1927, trên nền của minh đường (rạp hát) nằm bên phải Điện Diên Thọ. Đây là một tòa nhà có kiến trúc hiện đại, toàn bộ nội ngoại thất trang trí theo phong cách phương Tây, tòa nhà này là để mẹ vua Bảo Đại ở.



Các kiến trúc trong khu vực Cung Diên Thọ trước đây được nối với nhau bằng hệ thống hành lang có mái che và nối với hành lang Cung Càn Thanh, nơi vua ở. Mỗi ngày, Quốc vương đều đi bộ xuống hành lang này để kiểm tra sức khỏe của mẹ mình. Đồ trang trí ở đây hầu hết đều lấy hình tượng phượng hoàng làm chủ đề vì phượng hoàng tượng trưng cho phái đẹp.